Η «ελεημοσύνη» της ατομικής σύμβασης

Η «ελεημοσύνη» της ατομικής σύμβασης

Του ΑΡΙ ΚΑΖΑΚΟΥ Καθηγητή Εργατικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ

Πόσο πιο φθηνή μπορεί να γίνει η εργασία χωρίς να διαλυθεί ο κοινωνικός ιστός; Και κατά πόσο θα συμβάλει η πολιτική αυτή στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας; Το εργασιακό τοπίο που διαμορφώνεται, ανατρέπει εργατικές κατακτήσεις δεκαετιών. Οι καθηγητές εργατικού δικαίου Ιωάννης Κουκιάδης και Αρις Καζάκος, επισημαίνουν τις δραματικές αλλαγές που έρχονται και τον κίνδυνο μετατροπής της αγοράς εργασίας σε... ζούγκλα.

Ο Ι. Κουκιάδης χαρακτηρίζει ανεξήγητη την στάση της τρόικας. «Είναι περίεργο πως, αντί να προσπαθεί να πείσει για το εύλογο ορισμένων μεταρρυθμίσεων, κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να δείξει ότι στην Ελλάδα επιβάλλεται δίκαιο κατεχόμενης χώρας». Το νομοσχέδιο για τις εργασιακές σχέσεις σηματοδοτεί το πέρασμα από τη συλλογική στην ατομική διαπραγμάτευση, υπογραμμίζει ο Α. Καζάκος. Τι σημαίνει ατομική διαπραγμάτευση; Ότι «οι συμβάσεις θα είναι αποτέλεσμα μονομερούς επιβολής» καταλήγει.

Η υπερίσχυση των επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων έναντι των κλαδικών δεν είναι μια αλλαγή περιφερειακή ή επουσιώδης στο σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, είναι χτύπημα στην καρδιά του. Γιατί σηματοδοτεί το πέρασμα από τη συλλογική στην ατομική διαπραγμάτευση.

Όχι μόνο γιατί η διαπραγμάτευση σε επίπεδο επιχείρησης είναι, συχνά, κατ' επίφαση μόνο συλλογική, ούτε γιατί σε επίπεδο επιχείρησης συναντάμε και «κίτρινα» συνδικάτα. Ο κύριος λόγος είναι ότι εκεί όπου ο εργοδότης δεν θα μπορέσει να «περάσει» την επί τα χείρω (έναντι της κλαδικής) απόκλιση, θα προχωρήσει με ατομική διαπραγμάτευση.

Κι όταν, στις μεγάλες ιδίως επιχειρήσεις, ο εργοδότης θα εξασφαλίσει για τον εαυτό του φθηνότερους μισθούς, χωρίς καν την εγγύηση ότι πράγματι αντιμετωπίζει σοβαρό οικονομικό πρόβλημα, οι μικρότεροι επιχειρηματίες που θα αντιμετωπίσουν αυτόν τον «βρόμικο» ανταγωνισμό των μεγάλων (π.χ. ένα κατάστημα απέναντι σε μια «αλυσίδα») και δεν θα μπορέσουν να πετύχουν συμφωνία με το κλαδικό συνδικάτο για μείωση των κλαδικών μισθών, θα αναγκαστούν από τα πράγματα να φέρουν στα μέτρα τους την κατάσταση με ατομική διαπραγμάτευση, δηλαδή με συμβάσεις που θα είναι αποτέλεσμα μονομερούς επιβολής.

Σε σχέση με τη Διαιτησία του ΟΜΕΔ, από την άλλη πλευρά, ναι μεν σώθηκε το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής, για το οποίο σημειωτέον δεν υπήρχε καν δέσμευση της χώρας από το μνημόνιο, οργανώνεται ωστόσο η πλήρης χειραγώγησή της και δι' αυτής η αναίρεση της ανεξαρτησίας, της αντικειμενικότητας και εντέλει της αξιοπιστίας της. Οπως οργανώνεται και η συρρίκνωση του αντικειμένου της, όπου ό,τι περισσεύει εκχωρείται πλέον στην εξουσία του εργοδότη.

Τα κοινωνικά δικαιώματα δεν είναι απλά στολίδια ή δείκτες πολιτισμού, αλλά αποτελούν τους πρωταρχικούς μηχανισμούς διανομής, αν και όχι δίκαιης, του παραγόμενου πλούτου. Αυτή είναι π.χ. η λειτουργία των συλλογικών συμβάσεων. Αν το σύστημα διαλυθεί, η διανομή αυτή θα υποκατασταθεί από την «ελεημοσύνη» της ατομικής σύμβασης.

Μέσα σ' αυτόν τον εφιάλτη την ελπίδα μου τρέφει η επίγνωση ότι κανένα κακό δεν κρατά αιώνια και κυρίως ότι το να είναι οι άνθρωποι σκυφτοί ή πεσμένοι στα τέσσερα δεν είναι η φυσική τους κατάσταση... Δεν υπερτιμώ ούτε την προσφυγή στη Δικαιοσύνη, αν και, παρά τη βαθιά κρίση της, γνωρίζω ότι στη χώρα μας υπάρχουν ακόμη δικαστές. Πρέπει να πω ότι δεν ελπίζω ιδιαιτέρως στη δύναμη της Βουλής και των βουλευτών.

Το πρώτο που έχουμε να κάνουμε, λοιπόν, είναι να πολεμήσουμε το φόβο, με τον οποίο πλέον συγκρατούνται και κυβερνώνται οι άνθρωποι. Να ξαναβρούμε το μαζί που χάσαμε και να καταλάβουμε τι συμβαίνει, γιατί συμβαίνει και ποιες είναι οι συνέπειες των πολιτικών που ασκούνται. Να καταλάβουμε ότι τα μέτρα που παίρνονται όχι μόνο δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αλλά οδηγούν στην καταστροφή. Να συνειδητοποιήσουμε ότι η διαπραγμάτευση των πιο επαχθών όρων του μνημονίου, που ποτέ δεν έγινε, είναι οπωσδήποτε δυνατή.

Η διάσωση της επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων, για παράδειγμα, δείχνει καθαρά πόσο σαθρά είναι τα επιχειρήματα των τελάληδων της υποδούλωσης της χώρας. Γιατί, παρά το γεγονός ότι για την απαγόρευση της επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων υπάρχει συγκεκριμένη δέσμευση στο μνημόνιο, ο σχετικός όρος άλλαξε, έστω με τη συμφωνία των οργανώσεων, εργατικών και εργοδοτικών.

Αλλά και πέραν αυτού: Ολη η κυρίαρχη προπαγάνδα περί «ελεύθερου» εμπορίου και «ελεύθερου» ανταγωνισμού έχει δείξει πλέον καθαρά όχι μόνο τα όριά της αλλά και τα δόντια της. Κανένα περιθώριο περαιτέρω μείωσης μισθών και συντάξεων δεν αντέχουν οι άνθρωποι, η πραγματική οικονομία και τα ταμεία του κράτους, ούτε ποτέ μια μείωση, μπορεί να μας φέρει «στα ίσα» με χώρες κτηνώδους εκμετάλλευσης των εργαζομένων όπως η Κίνα.

Πρέπει να το καταλάβουμε: Το γενετικό λάθος στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό τρόπο αναπαρίσταται άριστα σε μια καθημερινή συναλλαγή μας: Αγοράζοντας φθηνά κινεζικά ή άλλης εθνικότητας προϊόντα, χρηματοδοτούμε την καταστροφή των δικών μας θέσεων εργασίας.

Να τολμήσουμε λοιπόν να απαιτήσουμε μια γενικευμένη σεισάχθεια, γνωρίζοντας ότι το πρόβλημά μας δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό, όπως δεν είναι και ιρλανδικό, πορτογαλικό, αγγλικό κ.ο.κ. Και γνωρίζοντας επίσης ότι μια άρνηση πληρωμής είναι κυρίως πρόβλημα των δανειστών και ότι οι άλλες χώρες της Ε.Ε., αυτές που μετατρέπουν τα ελλείμματά μας σε δικό τους πλεόνασμα, θα κάνουν ό,τι μπορούν για να στηρίξουν τις πιο ανίσχυρες οικονομίες. Γιατί έχουν να χάσουν πολύ περισσότερα από εμάς. Γι' αυτές τις χώρες, και κυρίως τη Γερμανία, η Ε.Ε. είναι ζωτικός οικονομικός χώρος που δεν μπορούν να αφήσουν να καταστραφεί.