Ζοζέ Σαραμάγκου

Ζοζέ Σαραμάγκου: "Απ' όλες τις λέξεις προτιμώ το όχι"...

Κομμουνιστής και άθεος, από τους τελευταίους σοφούς της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, συγγραφέας ο οποίος από όλες τις λέξεις που λάτρεψε παρέμεινε ως το τέλος αθεράπευτα ερωτευμένος με το όχι. Η τελευταία σελίδα του βίου του Ζοζέ Σαραμάγκου γράφτηκε την Παρασκευή το μεσημέρι, στο νησί Λανθαρότε όπου ζούσε από το 1993 μαζί με τη σύζυγό του Πιλάρ. Κι είναι αυτός πραγματικά ο θάνατος ενός γίγαντα που έζησε στη γερασμένη μας ήπειρο, η οποία αν και προνόησε να τον τιμήσει το 1998 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, δεν τόλμησε ουσιαστικά να αναγνώσει με προσοχή τα βιβλία του.

Κυρίως τα "Περί τυφλότητας" και "Περί φωτήσεως" , αυτά τα διαβολεμένα πολιτικά βιβλία, με τα οποία αμφισβητεί το σύστημα, ρίχνοντας απανωτές γροθιές στις κουρασμένες μας βεβαιότητες και προλέγοντας το άνοιγμα των ασκών του Αιόλου που επιφύλαξε η οικονομική και πολιτική πρακτική και ο εφησυχασμός των τελευταίων δεκαετιών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ανάμεσα στην ξαφνική τύφλωση των κατοίκων της χώρας στο "Περί τυφλότητας" και το εκλογικό παράδοξο της καθολικής λευκής ψήφου στη χώρα του "Περί φωτίσεως", ο Σαραμάγκου έδειξε τα δεινά και προέτρεψε σε αντίδραση. Φευ, η προσοχή περιορίστηκε στο απολαυστικόν της ανάγνωσης κι όχι στο σημαίνον του αναγνώσματος.

Ποτισμένα από τη συμπόνια του για τον άνθρωπο, στοιχειωμένα από τον συμβολισμό, στον οποίο με μαεστρία επιδόθηκε, και από τις μακρόσυρτες φράσεις που σε τραβούν να ακολουθήσεις τον στοχασμό του, τα βιβλία του Σαραμάγκου έμειναν σταθερά επικεντρωμένα στη βάσανο του ανθρώπου και τη βάσανο των κοινωνικών. Στις σελίδες τους ευδοκήμησαν οι αρνήσεις σε θεμελιώδεις συμβάσεις. Αθεος γαρ. Πολέμιος της αδικίας και της ανισότητας, συχνά έλεγε "από όλες τις λέξεις προτιμώ το όχι". Αυτό είχε πει και το 1998, αμέσως μόλις πληροφορήθηκε τη βράβευσή του με το Νόμπελ. Αυτό το όχι προέταξε το 1993 στη δεξιά τότε κυβέρνηση της Πορτογαλίας που αντέδρασε για το βιβλίο του "Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο" και αυτοεξορίστηκε στο νησί Λανθαρότε. Αλλά και στον φίλο του τον Κάστρο όχι είχε πει για τις διώξεις αντικαθεστωτικών, όπως τρανό ήταν το όχι του για το Γκουαντάναμο.

Αυτοδίδακτος μπήκε στα γράμματα ο Σαραμάγκου. Παιδί αγροτικής οικογένειας, εγκατέλειψε τις σπουδές του στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου, έκανε διάφορες δουλειές κι έφτασε στα 50 για να αρχίσει να δημοσιεύει συστηματικά. "Εγχειρίδιο ζωγραφικής και καλλιγραφίας", "Το χρονικό του μοναστηριού", "Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις", "Η πέτρινη σχεδία", "Ιστορία της πολιορκίας της Λισαβόνας", "Όλα τα ονόματα", "Περί θανάτου" και τελευταίο βιβλίο του "Κάιν" κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο.
Στη μεσηλικία του γνώρισε την επιτυχία και στη δύση του βίου του, περασμένα 80, γνώρισε τη μαγεία του ίντερνετ. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, διατηρούσε το δικό του blog. Επιμελώς τηρούσε επίσης τη συνήθεια της ετήσιας έκδοσης ημερολογιακών του καταθέσεων στα "Τετράδια του Λανθαρότε". Έγραψε κι ένα βιβλίο για παιδιά. "Το μεγαλύτερο λουλούδι του κόσμου", όπου ο μικρός της ιστορίας του έκανε κάτι "πολύ μεγαλύτερο από το μπόι του", έσωσε από το θάνατο ένα λουλούδι. Ζοζέ Σαραμάγκου. Πέθανε προχθές, στα 87 του.