Η γυναικεία εργασία στην πειραϊκή βιοτεχνία- βιομηχανία κατά τις δεκαετίες 1840-1860 μαρτυρεί μια σημαντική αλλαγή που συντελείται στην οικονομία της πόλης: καθώς γυναίκες εισέρχονται στα εργοστάσια ως εργάτριες, η προσφορά της γυναικείας εργασίας ξεφεύγει από τα συνήθη μέχρι τότε «παραδοσιακά επαγγέλματα» στον κλάδο παροχής υπηρεσιών δηλαδή μαίες, υπηρέτριες, δασκάλες.
Το παράδειγμα της Πειραϊκής Βιοτεχνίας-Βιομηχανίας*
Στα 1873-1875 διαπιστώνεται σε εθνικό επίπεδο μια σημαντική αύξηση των εργατών και εργατριών. Στο σύνολο των ατμοκίνητων εργοστασίων της χώρας απασχολούνται 5.120 εργάτες και εργάτριες από τους οποίους 2.737 άνδρες και 1.230 γυναίκες. Οι άνδρες αποτελούν το 53,45%, οι γυναίκες το 24,02%, τα κορίτσια το 10,25% και τα αγόρια το 12,28% Οι εργάτριες κάθε ηλικίας ασχολούνται σχεδόναποκλειστικά στα κλωστήρια βαμβακιού και τα μεταξουργεία, όπου αποτελούν και την πλειονότητα του εργατικού δυναμικού: 73,5%
Εργασία κατ’ αποκοπή
Στην επιχείρηση Ρετσίνα συνυπάρχουν, την περίοδο 1912-1940, πολλές μορφές αμοιβής: αμοιβή με βάση το χρόνο (ημερομίσθιο) αλλά και αμοιβή με βάση την ωριαία απασχόληση, αμοιβή με βάση την απόδοση (κατ’ αποκοπήν), υπεργολαβικά συστήματα, αλλά και μηνιαίος μισθός. Με μηνιαίο μισθό πληρώνονται οι υπάλληλοι της επιχείρησης, οι μηχανικοί και οι διευθυντές. Οι αμοιβές για το εργατικό προσωπικό είναι είτε ημερομίσθιο, είτε αμοιβή με βάση την απόδοση (κατ’ αποκοπή και υπεργολαβίες). Με ημερομίσθιο αμείβονται οι εργάτες και οι εργάτριες όλων των τμημάτων του εργοστασίου, εκτός από τις υφάντριες οι οποίες αμείβονται με το κομμάτι (κατ’ αποκοπή) σε όλη την περίοδο 1912-1940. Το ποσοστό των υφαντριών που αμείβονται έτσι κυμαίνεται από 20-35% στο σύνολο του εργατικού δυναμικού.
Στα κλωστοϋφαντουργεία του Πειραιά, «οι περισσότεροι δουλεύουν κατ’ αποκοπή. Και ξεθεώνονται κυριολεκτικά πάνω στον αργαλειό για να βγάλουν περισσότερη παραγωγή, να πάρουν ένα φράγκο η ένα δίφραγκο περισσότερο. Για την παραμικρή παραφασάδα πάει ολόκληρο το μεροκάματο». Η ποιότητα της εργασίας, δηλαδή,ελέγχεται από το ίδιο το προϊόν και η αμοιβή με το κομμάτι περικόπτεται κάθε φορά, που το προϊόν δεν πληροί τα επίπεδα της ποιότητας.
Η εντατική δουλειά για την αύξηση του μεροκάματου αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό αυτής της μορφής αμοιβής. «Για να πάρεις 25 δρχ. μεροκάματο με αποκοπή πρέπει να μη σηκώσεις κεφάλι, και όταν πρόκειται να φας πρέπει με το’ να χέρι να κρατάς το ξεροκόμματο και με το άλλο να δουλεύεις».
Η αμοιβή με βάση την απόδοση και οι άνισες αποδοχές που συνεπάγονταν δίχαζαν τους εργάτες και τις εργάτριες, καθιστώντας τους ανταγωνιστικούς μεταξύ τους. Η συγκρότηση της συλλογικότητας στον χώρο του εργοστασίου και η ένταξη των εργατών/ριών σε αυτή φαινόταν- και ήταν- δύσκολη. Ωστόσο, δεν ήταν ανέφικτη. Πολύ νωρίς, το1892 η απεργία των εργατριών του Β΄ εργοστασίου Ρετσίνα έγινε με αφορμή τη μείωση της κατ’ αποκοπή αμοιβής από 0,80δρχ. το τόπι ύφασμα στις 0,65 δρχ. Οι υφάντριες έπρεπε, επομένως, να δουλεύουν περισσότερο, να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους, αν ήθελαν να διατηρήσουν την αμοιβή τους στο αρχικό επίπεδο. Η έκβαση της απεργίας, που θεωρήθηκε η «πρώτη απεργία εργατριών στην Ελλάδα», δεν είναι γνωστή.
Ανισότητα στις αμοιβές
Ημερομίσθια στα κλωστοϋφαντουργεία του Πειραιά, 1875-1906 (σε δραχμές)
Κατηγορίες εργαζομένων | 1875 | 1906 |
Παιδιά έως 15 ετών | 0.40-1.50 | 0.50 |
15-20 ετών | - | 0,80 |
Γυναίκες ******20 | 1,25 - 1,50 | 1,00 - 2,50 |
Άνδρες ******20 | 2,50 - 3,00 | 2,00 - 5,00 |
Στον πίνακα παρατηρούμε, ότι οι αμοιβές ενήλικων ανδρών και γυναικών είναι άνισες από την αρχή στην πειραϊκή κλωστοϋφαντουργία. Η κοινωνική θέση των γυναικών της εργατικής τάξης, δηλαδή ο κοινωνικός καταμερισμός εργασίας, προσδιόριζε την αμοιβή της γυναικείας εργασίας σε επίπεδα κατώτερα από εκείνα της ανδρικής.
*Απόσπασμα από το βιβλίο της Λήδας Παπαστεφανάκη «Εργασία, τεχνολογία και φύλο στην ελληνική βιομηχανία. Η κλωστοϋφαντουργία του Πειραιά, 1870-1940»
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου